خمیدگی پا در کودکان نوپا بسیار رایج است. اگر کودکی که پاهای خمیده دارد، پاهایش را کنار هم قرار داده و صاف بایستد، فضای خالی بین زانوهای او کاملا مشخص خواهد بود. این خمیدگی ممکن است بخاطر خمیدگی بیرونی یک یا هر دو پا باشد که با راه رفتن بیشتر از حالت عادی نمایان می‌شود.
در بیشتر موارد، خمیدگی پاها با رشد کودک به‌شکل طبیعی برطرف می‌شود. اگر مشکل خمیدگی پا تا سه سالگی برطرف نشده باشد ممکن است علت آن یک بیماری زمینه‌ای مانند بلانت یا راشیتیسم باشد. البته خمیدگی پاها در نوجوانان هم دیده می‌شود. در بسیاری از این موارد کودک به‌شکل قابل توجهی اضافه وزن دارد.
دلیل خمیدگی پا
پای پرانتزی
در اکثر کودکان زیر دو سال، خمیدگی پاها صرفا یک تغییر ظاهری است. در این دسته کودکان، مشکل خمیدگی تا ۱۸ ماهگی به آرامی بهتر می‌شود و با رشد بیشتر کودک برطرف می‌شود. تا سن سه یا چهارسالگی، خمیدگی اصلاح شده و پاها ظاهر معمولی خواهند داشت. پزشکان به این نوع خمیدگی ژنوواروم فیزیولوژیک می‌گویند.
بیماری بلانت
بلانت بیماری‌ای است که در کودکان نوپا و نوجوانان دیده می‌شود. این بیماری ناشی از یک ناهنجاری در صفحه رشد قسمت بالایی استخوان پا است. صفحات رشد پشت استخوان‌های بلند کودک قرار دارند و به تعیین طول و شکل استخوان‌های بالغ کمک می‌کنند.
تشخیص بیماری بلانت از ژنوواروم در کودکان زیر دو سال تقریبا غیرممکن است. با این‌حال، خمیدگی تا سه سالگی کودک بدتر شده و در عکسبرداری با اشعه ایکس هم قابل مشاهده است.
راشیتیسم
راشیتیسم یک بیماری استخوانی کودکان است که باعث خمیدگی پاها و دیگر ناهنجاری‌های استخوانی می‌شود. کلسیم، فسفر و ویتامین D برای رشد استخوان‌ها بسیار مهم هستند و کودکان مبتلا به راشیتیسم معمولا آن‌ها را به‌اندازه کافی دریافت نمی‌کنند.
راشیتیسم در کشورهای توسعه یافته بسیار کمتر دیده می‌شود، زیرا بسیاری از غذاها، از جمله فرآورده‌های شیر با ویتامین D غنی شده‌اند. راشیتیسم تغذیه‌ای بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که فقط از شیر مادر تغذیه کرده‌اند. البته راشیتیسم می‌توانند براساس یک ناهنجاری ژنتیکی که جلوی جذب درست ویتامین D را می‌گیرد هم رخ دهد. این شکل از راشیتیسم می‌تواند ارثی باشد.
علائم خمیدگی
خمیدگی پاها هنگامی که کودک ایستاده است یا راه می‌رود بیشتر مشخص است. شایع‌ترین نشانه خمیدگی پاها، الگوی راه رفتن عجیب کودک است. کودکان نوپا با پاهای خمیده معمولا مشکلی در یادگیری راه رفتن ندارند. با این‌حال، میزان خمیدگی قابل توجه باید برای والدین و اعضای خانواده هشداردهنده باشد.
چرخاندن پاها به سمت داخل هم بین کودکان شایع است و اغلب در کودکانی که پاهای خمیده دارند دیده می‌شود.
خمیدگی پاها معمولا باعث احساس درد در کودکان نمی‌شود. با این‌حال، این خمیدگی در دوران نوجوانی به‌خاطر فشار غیرعادی پاهای خمیده روی برخی مفاصل، می‌تواند باعث ناراحتی لگن، زانو و یا مچ پا شود. علاوه بر این، والدین معمولا نگران زمین‌خوردن کودک هستند، مخصوصا اگر چرخش پاها به سمت داخل هم وجود داشته باشد.
معاینه پزشک
پزشک شما معاینه کودک را با یک بررسی فیزیکی کامل آغاز می‌کند. اگر کودک به دوسالگی نرسیده باشد، در سلامت کامل باشد و خمیدگی متقارن در پاهایش دیده شود، پزشک به‌احتمال زیاد به‌شما می‌گوید که نیازی به انجام آزمایشات بیشتر وجود ندارد.
با این‌حال اگر پزشک متوجه شود که یک پا بیشتر از پای دیگر خم شده، ممکن است به توصیه کند که از ساق پا عکسبرداری اشعه ایکس شود. این عکسبرداری از کودک در حالت ایستاده می‌تواند بیماری بلانت یا راشیتیسم را تشخیص دهد.
اگر سن کودک هنگام معاینه پزشک از دو و نیم سال بیشتر باشد، به احتمال زیاد عکسبرداری با اشعه ایکس توصیه خواهد شد زیرا احتمال ابتلای کودکان در این سن به بیماری بلانت یا راشیتیسم بیشتر است. اگر در تصویر‌برداری با اشعه ایکس علائم راشیتیسم دیده شود، برای تایید این بیماری به آزمایش خون هم نیاز خواهد بود.
درمان
پیشرفت طبیعی بیماری
اگر مشکل خمیدگی پای کودک ژنوواروم باشد، تقریبا همیشه تا سه یا چهارسالگی به‌صورت خود به خود با رشد کودک برطرف می‌شود.
عدم درمان بیماری بلانت یا راشیتیسم منجر به وخامت بیشتر و پیش‌رونده خمیدگی در اواخر دوران کودکی و دوران نوجوانی خواهد شد. در نهایت این کودکان به‌خاطر فشار غیرعادی روی مفاصل دچار ناراحتی در پاها خواهند شد. نوجوانانی که مبتلا به بیماری بلانت هستند همراه با خمیدگی، درد قابل توجه‌ای هم تجربه می‌کنند.
درمان بدون نیاز به جراحی
ژنوواروم: اگرچه ژنوواروم فیزیولوژیک نیازی به درمان همیشگی ندارد، اما پزشکتان باید هر شش ماه یک‌بار کودک را معاینه کرده تا از برطرف شدن خمیدگی اطمینان حاصل کند.
بیماری بلانت: برای بهبود بلانت شیرخوارگی به روش‌های درمان نیاز است. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، احتمالا برای درمان فقط به بریس نیاز خواهید داشت. با این‌حال، استفاده از بریس برای نوجوانان مبتلا به بلانت فایده‌ای ندارد.
راشیتیسم: اگر کودک مبتلا به راشیتیسم باشد، پزشکتان علاوه بر پیگیری منظم ارتوپد، متخصص متابولیک را هم برای مدیریت وضعیت پزشکی پیشنهاد می‌کند. اثرات راشیتیسم معمولا با دارو قابل کنترل هستند.
درمان با جراحی
ژنوواروم: در برخی موارد نادر، ژنوواروم فیزیولوژیکی در کودک به‌شکل خودکار برطرف نمی‌شود و ممکن است خمیدگی پاها در دوران نوجوانی هم خانواده و کودک را (به‌خاطر مسائل زیبایی) نگران کند. اگر بدشکلی خمیدگی شدید باشد، ممکن است برای اصلاح قوس به جراحی نیاز باشد.
بیماری بلانت: اگر بعد از استفاده از بریس هم خمیدگی پای کودک ادامه‌دار باشد، احتمالا تا قبل از چهارسالگی کودک به جراحی نیاز خواهید داشت. این جراحی می‌تواند وخامت بیشتر را متوقف کرده و از آسیب دائمی به ناحیه رشد استخوان ساق پا جلوگیری کند.
کودکان بزرگتری که به‌خاطر بیماری بلانت دچار خمیدگی پا شده‌اند باید با جراحی این مشکل را برطرف کنند.
راشیتیسم: برای کودکان مبتلا به راشیتیسمی که بدشکلی پاهایشان حتی با مدیریت مناسب و مصرف دارو برطرف نشده، جراحی مورد نیاز خواهد بود.
روش‌های جراحی
روش‌های جراحی مختلفی برای اصلاح خمیدگی پاها وجود دارد. آن‌ها به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند:
رشد هدایت‌شده: یکی از رایج‌ترین انواع جراحی خمیدگی پا است.با استفاده از یک صفحه فلزی کوچک یا منگنه، به‌طور موقت رشد سمت سالم بالای استخوان ساق پا متوقف می‌شود. این کار به سمت غیرعادی استخوان فرصت می‌دهد تا به‌اندازه سمت سالم رشد کرده و به‌صورت طبیعی و همراه با رشد کودک شکل پا را صاف کند. وقتی تراز پا برقرار شد، صفحه یا منگنه برداشته شده و رشد کلی پا از سر گرفته می‌شود.
استئوتومی تیبیا: در این روش، استخوان ساق پا در قسمت پایینی زانو بریده می‌شود و شکل آن برای هم‌تراز شدن تغییر می‌کند. استخوان در هنگام بهبودی با یک صفحه داخلی یا قاب خارجی در جای خود محکم می‌شود.
پس از جراحی، برای محافظت از استخوان ممکن است از گچ هم استفاده شود. تا چند هفته پس از جراحی استفاده از عصا ضروری است و پزشک می‌تواند تمرینات فیزیوتراپی را برای بازگرداندن قدرت به عضلات و دامنه حرکتی پا توصیه کند.
